اؤلوم چوخ راحات سوراغیما گله بیلیر، آنجاق من نه قدر کی باشاریرام یاشیام گرک، اؤلومون قاباغینا چیخمایام گرک. البته اگر بیر گون ایسته مه دن اؤلوم له قارشیلاشدیم مهم دئییل، مهم بودور کی حیاتیم یا اؤلوموم باشقالارین حیاتینا نه تاثیر بوراخاجاق ـ
«بالاجا قارا بالیق»
شهریورین 9 ـو « صمد » ین بو دونیادان کؤچن گون دؤنومودور. صمد بهرنگی نین. دئمک 35 ایل بوندان اول اونون سسی و نفسی سوسدو. و ایندی 35 ایل اولار کی اونون هم سؤنمه گینده ن و هم یانارلیغیندان گئچیر. دئدیلر آراز اونو بیزده ن آلدی. دئدیلر و اوخودولار.
آراز سندن کیم کئچدی کیم غرق اولدو کیم کئچدی...
صمد کئچمیشدی، آمما آرازدان دئییل، اؤزونده ن کئچمیشدی. کئچمیشدی کی بالاجا بالیق لارا دنیزین یولون گؤسترسین. بیلمیرم او بالاجا بالیغین دا نه وارایدی کی چوخلارین دوشوندورمه گه قالدیرمیدشدی. هامی اؤزونو «قوجا بالیغین» آنلاتدیغی ناغیلدان سونرا، او 12 مین بالیقلار ایچینده کی گئجه نی یاتمایان ان سون «بالاجا قیزیل بالیق» سانیردی. دئمک صمدین تؤفه سی بو اولموش دور: «آرخ» دا یاشاماماق.
صمد ماجیراچیلیق پئشینده دئییلدی و قهرمان اولماغا چالیشمیردی. او ترجیح ائدیردی یاشاسین و یاراتسین. هر قاپینی دؤیوردو ساکی اوزونه آچیلسین. آنجاق بعضا" اؤز دئدیگی کیمی چوخ شئی لر وار ایدی کی اوندان آسیلی دئییل دیر کی حیات و اؤلوم او جومله ده ن ایدی. او بونو بیله بیله یازیر : « اؤلوم چوخ راحات سوراغیما گله بیلیر، آنجاق من نه قدر کی باشاریرام یاشیام گرک، اؤلومون قاباغینا چیخمایام گرک. البته اگر بیر گون ایسته مه دن اؤلوم له قارشیلاشدیم مهم دئییل، مهم بودور کی حیاتیم یا اؤلوموم باشقالارین حیاتینا نه تاثیر بوراخاجاق ».
... و صمد اؤز تاثیرین بوراخمیشدی . او 29 ایل ثمره لی عؤمرو نو هر شئی ده ن آرتیق اوشاقلارا صرف ائیله دی. او اونلاردا بو تاثیری یوخلاماق ایسته ردی. بونا گؤره ده ناغیل لار و حئکایه لرینده تمامی ایله اوشاقلاردان بحث ائدیر.« اولدوز و قارغالار »دا، اولدوز صمد ده ن ایسته ییر کی « ناغیلینی یالنیز اوشاقلار ایچون یازسین، چونکو یئکه آداملارین فیکری اوقدر چاشقین دیر کی ناغیلینی باشا دوشمز و لذت آپارا بیلمزلر ». « قوشباز کئچل » ده او اوشاق کیمی دونیانی تصویر ائتمه یه چالیشیر و یازیر « شوبهه سیز گله جک سیزین ال لریزده ُو اونون یاخشی پیسی ده سیزین دیر » . صمد اوشاقلارین بؤیوک مدافعه چیسی ایدی. او، او گونلری آرزولاییردی کی اوشاقلار آج قارین لا مکتبه گئتمه سینلر. صمد اوشاقلاری ویترین ده بزه ک ایچون ایسته میردی. دئییردی : « گرک اوشاقلارا گئرچک اومیدی اؤیرتمک ». و اؤزو اوشاقلارا گئرچک اومیدی اؤیره ده بیلمه سه ده گئرچک عشقی اؤیرتدی. اوندا کی ائله همین کیمسه سیز اوشاقلارا اؤیرتمک ایچون مجبور اولور کیتابلاری اؤز دیللرینه دؤنده رسین . بونا گؤره گئنه اوخودولار:
صمد گلیر گوله گوله
باخ دؤشونده قیزیل گوله
هر الینده دؤرد کیتاب
دؤنده ریب بیزیم دیله
...فقط او گون صمد گوله گوله گلمه دی.او گئتمیشدی کی «الفبا» کیتابینی تهران داکی مقامات لارا قبول ائتدیریب چاپ ائتسین. او بیرجه بو کیتاب لا آذربایجان کند اوشاقلارینا فارس دیلینده گئده ن درسی راحاتجا اؤیره شمک ایچون ایمکان یاراتماق ایستیردی . لاکین ائله بونودا ایسته مه دیلر، « زیان لی » کیتاب دیر دئدیلر و قویمادیلار. صمد کیتابی ووروب قولتوغونا قاییدیر. آمما نه گوله گوله، اوره یی دولو ایدی اونون...
و 1347 نین شهریور آیین دا ؛ صمد کیتابینی دوستلارین بیرینه تاپشیرماق ایسته ییر، او بیلیردی کی یازیلارینا گؤره اونو مکافاتلاندیرمییاجاقلار ! بونا گؤره همان سحر کی قاپیسین دؤیدولر چوخدا تعجب ائله مه دی. قاپینی آچدی. دؤرد نفر دورموشدو قاپی آغزیندا. ائله اورادان کیتابی ایسته دیلر. و... بئله لیکله اونو یازیلاریندان آییردیلار . ائله همان آی ایدی کی او آرازا چیممه ک ایچون گئدیر. و اورادا عؤمور دفتری همیشه لیک اولاراق باغلانیر. فقط هر کس اوخویور:
من سنده ن آیریلمازدیم زور ایله آییردیلار
بیر آز کئچمه ییر کی صمدین اؤلمه یی ایندی آرتیق بؤیوک لرده تاثیر ائدیر . بو ثبوت اولور کی صمد بیرجه اوشاقلارین دئییل دیر. او توپلومون عدالت سیزلیک له برابرسیزلیگینه قارشی مباریزه نی دوزدور کی اوشاق ادبیاتی ایله ایره لی آپاریر، آمما یازیلاریندا بو نابرابرلیگی اوزه چیخارتماق لا گؤستریر کی ظالیمانه موناسیبت لرده اینسانلارین ده یه ری، حاققی پوزولور و بو آرادا اوشاقلارین حاققی داها آرتیق تاپدالانیب آیاق آلتیندا قالیر. صمد اوشاقلارین اعتراض سسی دیر. اونلارین نیسگیلی، دیلی و محرومیت ده قالمیش حئکایه لری دیر.گرچی اونون ناغیل و حئکایه لری آذربایجان حال هاواسیندا سئیر ائدیر، لاکین او تکجه آذربایجانلی لارین تمثیل چیسی دئییل. صمد اینسان آدینا بوتون ایران و دونیادا یاشایان محروم اوشاقلار و اینسانلارین ســسی و دیلی دیر.
***
ایندی آرتیق « بالاجا قارا بالیق » 35 یاشینا دولموشدور، « تلخون»، «لبی ساتان اوغلان» «اولدوز ایله قارغالار» «کؤراوغلو ایله کچل حمزه» و هامیسی هامیسی 35 یاشینا دولموشلار.و اؤز 35 ایل لیک عؤمورلرینی اونلاری یازیب ـ یارادانی آرامیزدا اولمادان نظاره ائدیرلر. بلی، ایندی صمد آرامیزدا اولماسادا چیرپینان اوره یی، قرارسیز قلم لری و شیرین شیرین ناغیل لاری بوردا دیر...فقط او شئی کی حله ده قطعیت له داوام ائدیر بو کی 35 ایل ده ن سونرا حله ده عینی اوشاقلار عینی محرومیت لری یاشاییرلار. و عجبا یئنی بیر صمد گله جک می گوله گوله...؟
آراز سندن کیم کئچدی کیم غرق اولدو کیم کئچدی...
صمد کئچمیشدی، آمما آرازدان دئییل، اؤزونده ن کئچمیشدی. کئچمیشدی کی بالاجا بالیق لارا دنیزین یولون گؤسترسین. بیلمیرم او بالاجا بالیغین دا نه وارایدی کی چوخلارین دوشوندورمه گه قالدیرمیدشدی. هامی اؤزونو «قوجا بالیغین» آنلاتدیغی ناغیلدان سونرا، او 12 مین بالیقلار ایچینده کی گئجه نی یاتمایان ان سون «بالاجا قیزیل بالیق» سانیردی. دئمک صمدین تؤفه سی بو اولموش دور: «آرخ» دا یاشاماماق.
صمد ماجیراچیلیق پئشینده دئییلدی و قهرمان اولماغا چالیشمیردی. او ترجیح ائدیردی یاشاسین و یاراتسین. هر قاپینی دؤیوردو ساکی اوزونه آچیلسین. آنجاق بعضا" اؤز دئدیگی کیمی چوخ شئی لر وار ایدی کی اوندان آسیلی دئییل دیر کی حیات و اؤلوم او جومله ده ن ایدی. او بونو بیله بیله یازیر : « اؤلوم چوخ راحات سوراغیما گله بیلیر، آنجاق من نه قدر کی باشاریرام یاشیام گرک، اؤلومون قاباغینا چیخمایام گرک. البته اگر بیر گون ایسته مه دن اؤلوم له قارشیلاشدیم مهم دئییل، مهم بودور کی حیاتیم یا اؤلوموم باشقالارین حیاتینا نه تاثیر بوراخاجاق ».
... و صمد اؤز تاثیرین بوراخمیشدی . او 29 ایل ثمره لی عؤمرو نو هر شئی ده ن آرتیق اوشاقلارا صرف ائیله دی. او اونلاردا بو تاثیری یوخلاماق ایسته ردی. بونا گؤره ده ناغیل لار و حئکایه لرینده تمامی ایله اوشاقلاردان بحث ائدیر.« اولدوز و قارغالار »دا، اولدوز صمد ده ن ایسته ییر کی « ناغیلینی یالنیز اوشاقلار ایچون یازسین، چونکو یئکه آداملارین فیکری اوقدر چاشقین دیر کی ناغیلینی باشا دوشمز و لذت آپارا بیلمزلر ». « قوشباز کئچل » ده او اوشاق کیمی دونیانی تصویر ائتمه یه چالیشیر و یازیر « شوبهه سیز گله جک سیزین ال لریزده ُو اونون یاخشی پیسی ده سیزین دیر » . صمد اوشاقلارین بؤیوک مدافعه چیسی ایدی. او، او گونلری آرزولاییردی کی اوشاقلار آج قارین لا مکتبه گئتمه سینلر. صمد اوشاقلاری ویترین ده بزه ک ایچون ایسته میردی. دئییردی : « گرک اوشاقلارا گئرچک اومیدی اؤیرتمک ». و اؤزو اوشاقلارا گئرچک اومیدی اؤیره ده بیلمه سه ده گئرچک عشقی اؤیرتدی. اوندا کی ائله همین کیمسه سیز اوشاقلارا اؤیرتمک ایچون مجبور اولور کیتابلاری اؤز دیللرینه دؤنده رسین . بونا گؤره گئنه اوخودولار:
صمد گلیر گوله گوله
باخ دؤشونده قیزیل گوله
هر الینده دؤرد کیتاب
دؤنده ریب بیزیم دیله
...فقط او گون صمد گوله گوله گلمه دی.او گئتمیشدی کی «الفبا» کیتابینی تهران داکی مقامات لارا قبول ائتدیریب چاپ ائتسین. او بیرجه بو کیتاب لا آذربایجان کند اوشاقلارینا فارس دیلینده گئده ن درسی راحاتجا اؤیره شمک ایچون ایمکان یاراتماق ایستیردی . لاکین ائله بونودا ایسته مه دیلر، « زیان لی » کیتاب دیر دئدیلر و قویمادیلار. صمد کیتابی ووروب قولتوغونا قاییدیر. آمما نه گوله گوله، اوره یی دولو ایدی اونون...
و 1347 نین شهریور آیین دا ؛ صمد کیتابینی دوستلارین بیرینه تاپشیرماق ایسته ییر، او بیلیردی کی یازیلارینا گؤره اونو مکافاتلاندیرمییاجاقلار ! بونا گؤره همان سحر کی قاپیسین دؤیدولر چوخدا تعجب ائله مه دی. قاپینی آچدی. دؤرد نفر دورموشدو قاپی آغزیندا. ائله اورادان کیتابی ایسته دیلر. و... بئله لیکله اونو یازیلاریندان آییردیلار . ائله همان آی ایدی کی او آرازا چیممه ک ایچون گئدیر. و اورادا عؤمور دفتری همیشه لیک اولاراق باغلانیر. فقط هر کس اوخویور:
من سنده ن آیریلمازدیم زور ایله آییردیلار
بیر آز کئچمه ییر کی صمدین اؤلمه یی ایندی آرتیق بؤیوک لرده تاثیر ائدیر . بو ثبوت اولور کی صمد بیرجه اوشاقلارین دئییل دیر. او توپلومون عدالت سیزلیک له برابرسیزلیگینه قارشی مباریزه نی دوزدور کی اوشاق ادبیاتی ایله ایره لی آپاریر، آمما یازیلاریندا بو نابرابرلیگی اوزه چیخارتماق لا گؤستریر کی ظالیمانه موناسیبت لرده اینسانلارین ده یه ری، حاققی پوزولور و بو آرادا اوشاقلارین حاققی داها آرتیق تاپدالانیب آیاق آلتیندا قالیر. صمد اوشاقلارین اعتراض سسی دیر. اونلارین نیسگیلی، دیلی و محرومیت ده قالمیش حئکایه لری دیر.گرچی اونون ناغیل و حئکایه لری آذربایجان حال هاواسیندا سئیر ائدیر، لاکین او تکجه آذربایجانلی لارین تمثیل چیسی دئییل. صمد اینسان آدینا بوتون ایران و دونیادا یاشایان محروم اوشاقلار و اینسانلارین ســسی و دیلی دیر.
***
ایندی آرتیق « بالاجا قارا بالیق » 35 یاشینا دولموشدور، « تلخون»، «لبی ساتان اوغلان» «اولدوز ایله قارغالار» «کؤراوغلو ایله کچل حمزه» و هامیسی هامیسی 35 یاشینا دولموشلار.و اؤز 35 ایل لیک عؤمورلرینی اونلاری یازیب ـ یارادانی آرامیزدا اولمادان نظاره ائدیرلر. بلی، ایندی صمد آرامیزدا اولماسادا چیرپینان اوره یی، قرارسیز قلم لری و شیرین شیرین ناغیل لاری بوردا دیر...فقط او شئی کی حله ده قطعیت له داوام ائدیر بو کی 35 ایل ده ن سونرا حله ده عینی اوشاقلار عینی محرومیت لری یاشاییرلار. و عجبا یئنی بیر صمد گله جک می گوله گوله...؟
